ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΤΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΟΛΛΕΓΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΓΝΩΡΙΖΟΥΝ ΤΟΝ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΕΠΑΦΕΣ ΜΕ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ ΚΑΙ ΕΞΕΧΟΥΣΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ
Συντονιστής της δράσης για τον Ποντιακό και Μικρασιατικό Ελληνισμό:
Γρηγόρης Δάμιαλης, φιλόλογος
Συντονιστής της συγκεκριμένης εκδήλωσης: Στέφανος Λιόλιος, θεολόγος
Στο πλαίσιο της υλοποίησης της δράσης για τον Ελληνισμό του Πόντου, της Μικράς Ασίας και της Ανατολικής Θράκης και με αφορμή τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από τη μικρασιατική καταστροφή και τον ξεριζωμό/αφανισμό των Ελλήνων αδελφών μας του Πόντου, της Ανατολικής Θράκης και της Μικράς Ασίας, πραγματοποιήθηκε στο Γυμνάσιο του Ελληνικού Κολλεγίου Θεσσαλονίκης εκδήλωση για τη μουσική παράδοση του μικρασιατικού Ελληνισμού. Στο επίκεντρο ήταν ένα παραδοσιακό μουσικό όργανο άγνωστο για τους αμύητους, το κανονάκι.
Επίσημη προσκεκλημένη ήταν η μουσικός κυρία Αναστασία Ζαχαριάδου. Η κυρία Ζαχαριάδου αναφέρθηκε στη μουσική παράδοση του μικρασιατικού Ελληνισμού (αμανέδες, σμυρναίικα τραγούδια, ρεμπέτικα τραγούδια κλπ) και επικεντρώθηκε στην παρουσίαση του υπέροχου αυτού λαϊκού μουσικού οργάνου, του «κανόνα» (κανονάκι ή ψαλτήρι), ενός οργάνου με το δικό του χαρακτηριστικό ηχόχρωμα, το δικό του ύφος και τη δική του προσφορά στη μουσική μας παράδοση.
Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, οι μαθητές μας, ως μικροί και έμπειροι δημοσιογράφοι, απηύθυναν στην κ. Ζαχαριάδου ευρηματικές και πολύ στοχευμένες ερωτήσεις, από τις απαντήσεις της οποίας μπόρεσαν να κατανοήσουν καλύτερα τη λειτουργία και την αξία του (άγνωστου για τους πολλούς) λαϊκού αυτού οργάνου, αλλά και γενικότερα τη μουσική παράδοση του μικρασιατικού ελληνισμού.
Σε πολλά σημεία της εκδήλωσης, η προσκεκλημένη μας έπαιξε διάφορα παραδοσιακά μουσικά κομμάτια με το κανονάκι της, ώστε οι μαθητές να βιώσουν από πρώτο χέρι το ιδιαίτερο ηχόχρωμα και το ξεχωριστό ύφος του εντυπωσιακού αυτού οργάνου.
Η εκδήλωση άφησε εξαιρετικές εντυπώσεις τόσο στην επίσημη προσκεκλημένη μας όσο και στους μαθητές και καθηγητές που συμμετείχαν σε αυτήν.
Λίγα λόγια για το μουσικό όργανο «κανονάκι».
Το κανονάκι ή ψαλτήριο αποτελείται από ένα ηχείο σε σχήμα ορθογωνίου τραπεζίου, πάνω στο οποίο είναι τεντωμένες οι χορδές (από έντερο ή από πλαστική ύλη) κατά μήκος των δυο παράλληλων πλευρών του. Στο καπάκι (δηλαδή την ξύλινη επιφάνεια κάτω από τις χορδές) ανοίγονται μια ή περισσότερες τρύπες, συχνά διακοσμημένες. Στην αριστερή πλευρά βρίσκονται τα “μανταλάκια”, ένα είδος από κινητούς καβαλάρηδες, που με το ανέβασμα ή το κατέβασμά τους υψώνουν ή χαμηλώνουν το ύψος των φθόγγων κατά 1/4 του τόνου. Κάθε φθόγγος μπορεί να έχει από ένα μέχρι 5-6 περίπου μανταλάκια. Το όργανο έλκει πιθανότατα το όνομά του από τον γνωστό μουσικό “Κανόνα” του Πυθαγόρα.
Το κανονάκι παίζεται κρατημένο πάνω στα πόδια του οργανοπαίκτη (όταν είναι καθιστός φυσικά), με δυο πένες ή νύχια, όπως λέγονται, που προσδένονται στους δείκτες των δυο χεριών με μεταλλικές δαχτυλήθρες. Τα νύχια, κατασκευασμένα από πλαστική ύλη, είναι τεχνητά και αποτελούν προέκταση των φυσικών νυχιών (το κανονάκι είναι νυκτό όργανο). Ο εκτελεστής με αυτά τσιμπάει με μεγαλύτερη ευκολία και σταθερότητα τις χορδές, συνήθως με το αριστερό χέρι τις χαμηλές και το δεξί τις ψηλότερες.
Οι φθόγγοι αποτελούνται από τρεις χορδές ο καθένας, κουρδισμένες όλες στον ίδιο τόνο. Οι νότες βρίσκονται σε αλληλουχία μεταξύ τους, δηλ. η μια μετά την άλλη (κάτω οι χαμηλές και προς τα πάνω οι ψηλότερες) και είναι κουρδισμένες στη διατονική κλίμακα. Έτσι ο οργανοπαίκτης έχει μπροστά του την κλίμακα της μελωδίας που παίζει. Ανάλογα πάντα με το είδος της κλίμακας ή και τη βάση της μελωδίας, μπορεί να αλλάξει με τα μανταλάκια την οξύτητα των φθόγγων κατά μερικά μόρια ή κατά ένα ημιτόνιο (είτε στην αρχή του κομματιού είτε κατά τη διάρκειά του – εκεί φαίνεται και η δεξιοτεχνία του) κι έτσι μπορεί να σχηματίζει δεκάδες διαφορετικές κλίμακες. Το κανονάκι επομένως μπορεί να παίξει όλα τα διαστήματα και τις υποδιαιρέσεις του τόνου και γι’ αυτό το λόγο είναι αρκετά χρήσιμο και στην εκμάθηση της Βυζαντινής Μουσικής. Το κανονάκι “παίζει” κυρίως στα θρακιώτικα, σε κωνσταντινουπολίτικα και μικρασιατικά τραγούδια.
Σύντομο βιογραφικό σημείωμα της μουσικού Αναστασίας Ζαχαριάδου.
Η Αναστασία Ζαχαριάδου πήρε δίπλωμα φλάουτου στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε «πολυφωνικό φλάουτο και ακουστική» στο Corvin University της Βουδαπέστης. Παράλληλα ασχολήθηκε με την ελληνική και αραβική μουσική μελετώντας κανονάκι σε Ελλάδα και Αμερική. Αποφοίτησε από το Berkley College of Music της Βοστώνης (τμήμα μουσικής εκτέλεσης, φλάουτο). Κατά την παραμονή της στις Η.Π.Α. δίδαξε φλάουτο και κανονάκι, ενώ πήρε μέρος σε συναυλίες και ηχογραφήσεις κυρίως σε Βοστώνη και Νέα Υόρκη.
Το 2014 ολοκλήρωσε μεταπτυχιακές σπουδές στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης (στο τμήμα μουσικής εκτέλεσης, Κανονάκι). Από το 2009 -2017 δίδαξε Κανονάκι στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και μέχρι σήμερα έχει εμφανιστεί σε Ελλάδα, Αμερική, Γερμανία, Ολλανδία, Αίγυπτο και Τουρκία.
Στην Ελλάδα συνεργάζεται με καταξιωμένους μουσικούς της έντεχνης και της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής σκηνής. [Γιώργο Καζαντζή, Λιζέτα Καλημέρη, Dilek Kots, Σοφία Παπαδοπούλου, Θωμά Κοροβίνη, Αρετή Κετιμέ, Σοφία Νάτσιου, Κατερίνα Δούκα, Αλέξανδρο Χατζή, Θανάση Κλεώπα, Μελίνα Κανά κ.ά.].
Από το 2017 είναι υποψήφια διδάκτορας στο τμήμα Μουσικών Σπουδών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Την ίδια χρονιά δημιουργείται το Bahari / Flamenco Arabe trio, όπου συμμετέχει με φλάουτο, κανονάκι και τραγούδι. Τα επόμενα χρόνια το τρίο εμφανίζεται (συναυλίες/φεστιβάλ) σε Ελλάδα, Ολλανδία και Γερμανία, ενώ το 2018 συνεργάζεται με την Συμφωνική Ορχήστρα του Δήμου Θεσσαλονίκης.
Τον Σεπτέμβρη του 2019, η Αναστασία ιδρύει την εταιρεία “The Music Fabrica” η οποία αναλαμβάνει επισκευή, συντήρηση και αναπαλαίωση ξύλινων πνευστών, μαθήματα, σεμινάρια, μουσική εκτέλεση, συναυλίες, ηχογραφήσεις. Τον Φεβρουάριο του 2020 εκδίδει την εφαρμογή “Maqam/ Makam – Mode” (iOS & Android). Το 2020 και το 2022 διδάσκει το μάθημα “Ο κόσμος των μακάμ – Ιστορία, θεωρία και πράξη” στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Συμμετέχοντες καθηγητές στη δράση για τον Ελληνισμό του Πόντου και της Μικράς Ασίας:
Γρηγόρης Δάμιαλης, φιλόλογος
Στέφανος Λιόλιος, θεολόγος
Κωνσταντίνα Αργυροπούλου, φιλόλογος
Ιωάννα Καραμανλίδου, φιλόλογος
Δημήτρης Τσιόκας, φιλόλογος
